Konsumenci, którzy zawarli umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (ostatnio zwane tzw. polisolokatami), w sytuacji w której inwestycja w te produkty przynosi im znaczne straty lub zakończenie współpracy z ubezpieczycielem powoduje obciążenie ich znacznymi opłatami mają kilka możliwości dochodzenia swoich roszczeń.
W przypadku polis zakończonych (wypowiedzianych przez konsumenta lub rozwiązanych w związku z nieopłacaniem składek) konsument może wystąpić do sądu o zapłatę potrąconej tytułem opłaty likwidacyjnej (oznaczanej także jako opłata dystrybucyjna, warunkowa, obniżona wartość lub świadczenie wykupu) kwoty.
Zgodnie z art. 385(1) § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Przepis ten stanowi podstawę prawną dochodzenia tego typu roszczeń. W ramach tzw. kontroli incydentalnej Sąd każdorazowo analizuje sytuację konsumenta, mechanizm funkcjonowania wzorca umownego i jego skutki. W przypadku uznania, iż mechanizm taki narusza dobre obyczaje i w stopniu rażącym interes konsumenta Sąd może uznać dany zapis za abuzywny i zasądzić zwrot zatrzymanych kwot.
Powyższy przepis otwiera drogę do dochodzenia roszczeń w przypadku większości konsumentów mających tzw. polisolokaty, nie jest on jednak wystarczający dla osób które zawarły a ich fundusze wpłacone na polisę znacznie zmalały w wyniku nie sytuacji rynkowej a mechanizmów umownych. W przypadku niektórych ubezpieczycieli stosowane są produkty, w których bezpośrednio po zawarciu umowy ubezpieczenia dochodzi do znacznego spadku wartości funduszy. Ewentualna opłata likwidacyjna w takich przypadkach naliczana byłaby od znacznie mniejszej kwoty niż suma wpłaconych, ale także wypłata na rzecz konsumenta nie obejmowała by „strat”. W przypadku takich produktów drogą dla konsumentów odzyskania kwot jest wykazanie nieważności umowy. Tu dochodzenie roszczeń powinno być poprzedzone szczegółowym zbadaniem okoliczności zawarcia umowy, dokumentów z tym związanych, funkcjonowaniem produktu.
