Polskie prawo przyjmuje domniemanie ojcostwa, polegające na tym, iż domniemywa się, że dziecko urodzone podczas trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia pochodzi od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji (art. 62 § 1 kro).
W rzeczywistości jednak nie zawsze mąż matki okazuje się być biologicznym ojcem dziecka. W takich sytuacjach domniemanie prawne może zostać obalone poprzez wniesienie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Zaprzeczenie to następuje przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka (art. 67 kro).
Osobami uprawnionymi do wniesienia takiego powództwa jest mąż matki, sama matka, dziecko, a także prokurator.
Mąż matki dziecka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa jedynie w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności (art. 63 kro). Powództwo takie mąż matki powinien wytoczyć przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko dziecku (art. 66 kro).
Matka dziecka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w ciągu 6 miesięcy, jednak termin ten w przypadku matki liczony jest od dnia urodzenia dziecka (art. 69 § 1 kro). Powództwo takie matka dziecka powinna wytoczyć przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje – przeciwko dziecku (art. 69 § 2 kro).
Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wytoczyć również samo dziecko, po uzyskaniu pełnoletności, jednak nie później niż w ciągu trzech lat od jej osiągnięcia (art. 70 § 1 kro). W takiej sytuacji dziecko powinno wytoczyć powództwo przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko jej mężowi; jeżeli mąż matki nie żyje – powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy (art. 70 § 2 kro).
W sprawach o zaprzeczenie ojcostwa zawsze bierze udział prokurator. Jest on zawiadamiany przez sąd o terminie rozprawy. Przesyłany jest mu także pozew o zaprzeczenie ojcostwa.Prokurator może również sam wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa, jeżeli wymaga tego dobro dziecka bądź ochrona interesu społecznego.Ingerencja prokuratora nie jest ograniczona żadnym terminem, może on wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w każdej chwili(art. 86 kro). Powództwo takie prokurator wytacza przeciwko mężowi matki dziecka, a jeżeli ten nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu na jego miejsce oraz przeciwko dziecku, jak również przeciwko matce dziecka, jeżeli ta żyje (art. 454 § 2 kpc).
Zaprzeczenie ojcostwa nie jest możliwe przed urodzeniem się dziecka. Ponadto mąż matki nie może skutecznie wytoczyć powództwa w stosunku do pełnoletniego dziecka. Niedopuszczalne jest również wytoczenie powództwa w przypadku, gdy dziecko zostało poczęte w następstwie zabiegu medycznego, na który mąż matki się zgodził. Zaprzeczenie ojcostwa nie jest także dopuszczalne po śmierci dziecka.
Co istotne w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa osobą nieuprawnioną do wytoczenia powództwa jest np. biologiczny ojciec dziecka.
Pozew o zaprzeczenie ojcostwa powinien odpowiadać ogólnym warunkom pierwszego pisma procesowego w sprawie (art. 126 i 128 kpc) oraz szczególnym warunkom przewidzianym dla pozwu (art. 187 kpc). Sądem właściwym do rozpoznania sprawy o zaprzeczenie ojcostwa jest sąd rejonowyw którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, właściwy miejscowo jest sąd według miejsca pobytu pozwanego w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce. W przypadku gdy brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według wskazanych wyżej zasad, powództwo o zaprzeczenie ojcostwa wytacza się przed sąd miejsca zamieszkania powoda.Od pozwu w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa pobiera się opłatę stałą w kwocie 200 zł.
W uzasadnieniu należy wskazać wszystkie okoliczności, z których wynika, że mąż matki nie może być ojcem dziecka. Okolicznościami takimi mogą być np. bezpłodność czy nieobecność męża matki w okresie potencjalnego poczęcia. Dowodem potwierdzającym, że mąż matki nie jest ojcem dziecka mogą być np. zeznania świadków, oświadczenia, dokumenty, zdjęcia, nagrania, specjalistyczne opinie, testy DNA.
Zmiana w aktach stanu cywilnego lub innych dokumentach następuje dopiero na podstawie prawomocnego wyroku sądu wskazującego, że mąż matki nie jest ojcem dziecka.
Skutkiem zaprzeczenia ojcostwa jest ustanie wzajemnych praw i obowiązków pomiędzy dzieckiem i ojcem. Dotyczy to np. władzy rodzicielskiej, obowiązku alimentacyjnego, nazwiska dziecka, oraz prawa dziedziczenia.
Celem procesu o zaprzeczenie ojcostwa nie jest ustalenie ojcostwa biologicznego męża matki, lecz obalenie ustawowego domniemania, że dziecko od niego pochodzi. Ustalenie ojcostwa może nastąpić w toku postępowaniu o uznanie ojcostwa.
